مقاله اثرات تاریخهای مختلف کاشت بر روی عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام ماش و لاینهای امید بخش

دانلود مقاله اثرات تاریخهای مختلف کاشت بر روی عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام ماش و لاینهای امید بخش

مقدمه

ماش با نام علمی Vigna radiata ( L .) گیاهی دیپلوئید با  کروموزوم می‌باشد ( قوامی، ۱۳۷۶). ساوی در سال ۱۸۲۴ جنس Vigna را کشف کرد و آنرا به ‌یک پروفسور گیاهشناس در شهر پیزا به نام دومینگوویگنا اهدا نمود. در ابتدا این جنس تعدادی اندک از گونه‌هایی را شامل می‌گردید که دارای ناو خمیده و لوله‌ی مادگی کرکدار در قسمت داخلی در زیر کلاله بودند، در حالیکه جنس Phaseolus که توسط لینه نامگذاری شده بود گونه‌هایی را در بر می‌گرفت که خامه پیچیده‌ یا خمیده داشتند و برعکس، گونه‌های جنس Vigna خامه‌ی خمیده ‌یا کم و بیش با زاویه‌ی راست داشتند (مجنون حسینی، ۱۳۷۵).     جنس Vigna شامل حدود ۱۵۰ گونه است(اسکیناز،۱۹۹۳). زیر جنس Ceratotropis یک دسته‌ی مشخص، همگن و یکنواخت با منشأ آسیایی است که با گستردگی متفاوت کشت و کار می‌گردند. در این میان ماش معروف ترین گونه‌ی زراعی بوده، که به همراه ماش سیاه  (Vigna mungo) مناطق زیادی از آسیا را تحت پوشش خود دارند ( اسکیناز،۱۹۹۳).

ماش یکی از حبوبات مهم در هندوستان است که در بیش از ۳ میلیون هکتار از اراضی این کشور با تولید ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار کشت می‌گردد (تیکو و چانرا،۱۹۹۹). این گیاه از سومین حبوبات مهم در هند (سینگ و همکاران،۱۹۸۸) و پنجمین آن در ایران است (قوامی، ۱۳۷۶).

 سطح زیر کشت ماش در دنیا حدود ۰۰۰/۳۰۰/۵ هکتار و تولید سالانه‌ی آن ۰۰۰/۳۰۰/۲ تن است. ۴۵% تولید این گیاه در هندوستان بدست می آید. امروزه ماش در تمام نواحی هند، میانمار، پاکستان، تایلند، سریلانکا، اندونزی، چین و … کشت می شود. زراعت ماش در خاورمیانه، جزایر اقیانوس آرام، شرق آفریقا، استرالیا، آمریکا و کارائیب نیز گسترش یافته است. مهمترین کشورهای صادر کننده‌ی آن تایلند و استرالیا هستند، در حالی که ایالات متحده آمریکا وارد کننده بزرگ برای ماش محسوب می شود. در ایران نیز سطح زیر کشت این گیاه حدود ۳۰۰/۲۶ هکتار و تولید سالانه‌ی آن ۶۰۰/۲۶ تن می باشد (صادقی پور، ۱۳۸۰ و کوچکی، ۱۳۷۷).

ماش طیف گسترده‌ای از پروتئین‌ (۵/۱۹ تا ۵/۲۸ درصد) بوده و از نظر فسفر و ویتامینهای   و تیامین غنی می‌باشد (پراهاوات،۱۹۸۸). دانه های این گیاه به صورت کامل، لپه شده و آرد مصرف می‌شوند و در مقایسه با گونه‌های دنیای جدید (انواع لوبیاها) بسیار خوشمزه‌تر، قابل هضم تر و خوش طعم‌تر بوده و به صورت کنسرو و دانه‌های سبز و یا در تهیه‌ی سوپ، چاشنی برنج و آبگوشت (مجنون حسینی، ۱۳۷۵) و به صورت آرد در تهیه‌ی رشته و ماکارونی (قوامی، ۱۳۷۶) مورد استفاده قرار می‌گیرند. جوانه های سبز آن غنی از ویتامین ث بوده و در تهیه‌ی انواع سالاد و غذا در چین و آمریکا طرفداران زیادی دارد (مجنون حسینی،۱۳۷۵).

 به‌طور کلی ماش در مرکز و جنوب آسیا کشت می‌گردد و یکی از محصولاتی است که کمترین تحقیقات و بهره وری در مورد آن صورت گرفته است عملکرد فعلی آن در حدود ۸۰۰ کیلوگرم در هکتار است که به طور معنی‌داری پایین‌تر از پتانسیل آن (۲۰۰۰ کیلوگرم در هکتار) می‌باشد. بنابراین بهبود عملکرد ماش هم از طریق روشهای اصلاحی و هم از طریق بهبود مدیریت محصول باید بر اساس اثرات متقابل آن با عوامل و فاکتورهای محیطی همانند تنش آب، سرما، آفات و بیماریها و … باشد ( دی کاستا و همکاران،۱۹۹۹).

در حال حاضر ظرفیت افزایش عملکرد حبوبات در مقایسه با غلات فاصله‌ی زیادی تا حد نهایی مطلوب خود دارد. قرار گرفتن این گیاهان در زراعت دیم و وجود شرایط متغیر محیطی سبب شده است که همواره عملکرد آنها ناچیز و ناپایدار باشد. در حال حاضر نیز، قسمت اعظم تولید این گیاهان در مناطق دیم صورت می‌گیرد و عملکرد بالقوه‌ی پایین ارقام کنونی، بکارگیری محدود نهاده‌های کشاورزی، اتخاذ روشهای نامناسب تولید و وقوع تنشهای زیستی و غیرزیستی طی فصل رشد از عوامل مهم کاهش تولید و نوسانات عملکرد این گیاهان محسوب می‌شود (باقری،۱۳۷۷).

از تنشهای زیستی که عملکرد حبوبات را تحت تأثیر قرار می‌دهند می‌توان بیماریهای قارچی، باکتریایی، نماتدها، آفات و علفهای هرز را نام برد. تنشهای حرارتی، خشکی، شوری، شرایط غرقابی و کمبود عناصر معدنی بویژه آهن و فسفر، مهمترین تنشهای غیر زیستی برای حبوبات به شمار می‌روند که همه ساله در اکثر مناطق کشت خسارتهای جبران ناپذیری را به این محصولات وارد می‌کنند (باقری،۱۳۷۷).

افزایش روز افزون نیاز جهانی برای منابع آبی و غذایی حاکی از آن است که باید با بکارگیری روش های خاص در کشاورزی از هدررفت آب جلوگیری نمود (میری، ۱۳۸۴). افزودن نهاده هایی به خاک ممکن است بهره وری از زمین را افزایش دهد، اما این عمل در مورد آب تغییری ایجاد نمی کند. استفاده‌ی بهینه از آب و نهاده های زراعی می تواند افزایش بهره‌وری از آن را در پی داشته باشد (مینت سینات و همکاران، ۲۰۰۲ ).

 قسمت اعظم ماش در کشورهای در حال توسعه یعنی مناطقی که کم و بیش با تنش خشکی مواجهند تولید می شود. تولید قابل اطمینان در اکثر این مناطق وابسته به حداقل آبیاری است. با این وجود منابع آبی محدودند (رودز،۱۹۹۹).

انتخاب تاریخ کاشت مناسب، جهت دستیابی به بیشترین عملکرد دانه، در ماش از عوامل بسیار مهم است. در کشت زودهنگام، ماش ممکن است پس از جوانه زنی و رشد، به سرمای اوایل فصل برخورد کند و این مسأله علاوه بر احتمال خطر سرمازدگی با کاهش عملکرد همراه باشد. از طرف دیگر کشت دیرهنگام نیز به فصل گرما برخورد نموده و در نتیجه تداخل گل دهی با اوج درجه حرارت منطقه، افت شدید عملکرد را در بر خواهد داشت. لذا تعیین بهترین تاریخ کاشت برای ژنوتیپ های مختلف و بررسی اثر متقابل آنها جهت دستیابی به حداکثر عملکرد دانه از اهمیت فراوانی برخوردار است. ماش در منطقه‌ی ورامین به خوبی پس از برداشت گندم و جو قابل کشت بوده که با توجه به دوره‌ی رشد کوتاه، فرصت کافی برای تهیه‌ی زمین جهت کشت گیاه بعدی نیز فراهم می باشد. در حال حاضر این ارقام به صورت تجربی در منطقه ورامین کشت می شوند که ممکن است به دلایل ذکر شده، عملکرد کاهش یابد.

در این تحقیق سعی می شود تا به صورت علمی و با اندازه گیری صفات مختلف مرتبط با عملکرد نهایی محصول و تاثیر تاریخهای کشت متفاوت بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه و نیز خصوصیات کیفی دانه ماش، ترکیب بهترین و مناسب ترین  ارقام و تاریخ کاشت برای ماش و اثر متقابل تیمار(رقم و زمان کاشت) جهت افزایش حداکثر عملکرد دانه به کشاوزران منطقه ورامین معرفی شود. همچنین این طرح می تواند موجب گسترش کشاورزی پایدار در منطقه ورامین شود. منظور از کشاورزی پایدار حذف نهاده ها (سم و کود) نمی باشد. بلکه منظور استفاده بهینه از این عوامل جهت کشاورزی مدرن و دقیق  و تلفیق آن با کشاورزی سنتی می باشد. بطوریکه در طی چندین سال متوالی، شاهد یکنواختی در برداشت محصول باشیم.  بر این اساس اهداف ذیل در این مطالعه دنبال گردید:

۱-  تعیین بهترین و مناسب ترین تاریخ کاشت ماش در منطقه ورامین به منظور افزایش عملکرد دانه

۲- تعیین بهترین رقم از نظر عملکرد دانه و خصوصیات کیفی ماش

۳- بررسی واکنش اجزای عملکرد به نوسانات درجه حرارت با تغییر تاریخ های کاشت

۴- تعیین ترکیب بهترین رقم و مناسب ترین تاریخ کاشت برای ارقام ماش در منطقه ورامین

۵- بررسی روند تغییرات شاخصهای رشد گیاه ماش تحت تاثیر تاریخهای مختلف کاشت

–

فهرست

چکیده    ۱
فصل اول : کلیات    ۲
مقدمه    ۳
۱-۱حبوبات و اهمیت آنها    ۵
۱-۲ تاریخچه پیدایش ماش    ۶
۱-۳منشاو پراکندگی جغرافیایی ماش    ۷
۱-۴خصوصیات مرفولوژیکی ماش    ۸
۱-۵ مشخصات اکولوژیکی وماش    ۹
۱-۶نیاز کودی    ۱۰
۱-۷عملکرد دانه     ۱۰
۱-۸آفات و امراض     ۱۱
۱-۹عملیات زراعی    ۱۱
۱-۱۰اهمیت و ارزش غذایی ماش    ۱۲
۱-۱۱سطح زیرکشت و میزان تولید ماش    ۱۳
۱-۱۲ویژگیهای گیاهشناسی ماش    ۱۶
۱-۱۳سازگاری ماش    ۱۶
۱-۱۴فیزیولوژی ماش     ۱۷
۱-۱۵تهیه زمین و کشت     ۱۸
۱-۱۶نیازآبی     ۱۸
۱-۱۷نیازکودی     ۱۹
۱-۱۸تناوب زراعی     ۱۹
۱-۱۹ آفات و بیماریها     ۲۰
۱-۲۰برداشت و عملکرد ماش    ۲۱
۱-۲۱ارقام ماش در ایران     ۲۱
۱-۲۲مواردمصرف ماش    ۲۱
فصل دوم : بررسی منابع    ۲۳
۲-۱تاریخ کاشت و اثر آن بر عملکرد و اجزاء عملکرد…    ۲۴
۲-۲شاخصهای رشد…     ۳۲
فصل سوم : مواد روشها    ۳۴
۳-۱زمان و محل اجرای آزمایش…     ۳۵
۳-۲خصوصیات اقلیمی منطقه ورامین.    ۳۵
۳-۳مشخصات طرح آزمایشی …    ۳۶
۳-۴اندازه گیری صفات …    ۳۷
۳-۵درجه روز رشد…    ۳۷
۳-۶سرعت رشد محصول.    ۳۷
۳-۷شاخص سطح برگ…    ۳۸
۳-۸تجزیه آماری …    ۳۸
فصل چهارم : نتایج و بحث    ۴۰
۴-۱تعداد غلاف در بوته …    ۴۱
۴-۲تعداد دانه در غلاف…    ۴۵
۴-۳تعداد گره در ساقه اصلی……    ۴۹
۴-۴تعداد روز تا رسیدگی…    ۵۱
۴-۵ارتفاع بوته …    ۵۴
۴-۶وزن هزار دانه…     ۵۸
۴-۷عملکرد بیولوژیکی……    ۶۱
۴-۸عملکرددانه…    ۶۵
۴-۹شاخص برداشت ……    ۶۹
۴-۱۰شاخص سطح برگ…     ۷۳
۴-۱۱درصدپروتئین دانه ………    ۷۵
۴-۱۳سرعت رشد محصول (CGR)…    ۸۱
۴-۱۴سرعت رشد نسبی……(RGR)    ۸۵
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات    ۸۹
فهرست منابع وماخذ………    ۹۱